Co wspólnego mają ze sobą nadnercza i tarczyca?
Mój najpoważniejszy rzut choroby pojawił się na skutek przewlekłego i silnego stresu. Wtedy też, w czerwcu 2011 roku została zdiagnozowana u mnie choroba Hashimoto. Tyle się mówi, że ze stresu można się rozchorować. Oczywiście ja w to nigdy nie wierzyłam, do momentu kiedy na własnej skórze się o tym nie przekonałam.
Przewlekły stres prowadzi do chorób
Zaczęło się od zmęczenia. Potwornego, do tego stopnia, że wstawałam z płaczem. Płakałam również, bo tak bardzo nienawidziłam swojej ówczesnej pracy, która mi ten przewlekły stres fundowała. Doszły do tego lęki, depresja, myśli samobójcze. Jedyne na co miałam ochotę wówczas to sen. Koncentracja zerowa, problemy z pamięcią, przybieranie na wadze, wypadanie włosów. I zawroty głowy, jakbym ciągle była pijana i miała w głowie ten nieprzyjemny helikopter. To ten stan, który pojawia się jak za dużo wypijesz alkoholu, położysz się do łóżka i próbujesz usnąć. Kiedy zawroty głowy stały się dla mnie codziennością zgłosiłam się do lekarza. TSH 64, przeciwciała ponad 500, na drugie zabrakło skali… Diagnoza Wam wszystkim już znana – Hashimoto.
Wyczerpanie nie tylko psychiczne
Nie ja jedna zaliczyłam zdemaskowanie choroby, jej rzut lub nasilenie w przewlekłym stresie.
Według Jamesa Willsona autora książki o wyczerpanych nadnerczach “Adrenal Fatigue: The 21st Century Stress Syndrome“, aż 80% ludzi na całym świecie może cierpieć na zmęczone nadnercza. Nowoczesny styl życia, wyścig szczurów, nadgodziny, powodują stres już od wstania z łóżka.
Zmęczone nadnercza, to stan w którym te narządy nie radzą sobie z ilością stresorów. Charakteryzuje się obniżonym wydzielaniem kortyzolu. Często leczenie polega na podawaniu syntetycznych, brakujących hormonów. Objawy są nieswoiste i często pacjent pozostaje bez diagnozy. Medycyna na tą chwilę rozpoznaje tylko dwa skrajne stany: Chorobę Addisona (ciężką niedoczynność nadnerczy) lub Cushinga (nadczynność i zwiększone wydzielanie hormonów nadnerczy). Osoby pomiędzy pozostają bez diagnozy i pomocy.
Typowy pacjent z wyczerpanymi nadnerczami
Nie rozstaje się z kawą, słodyczami i ciągle mówi o zmęczeniu. Przeżywa kryzys energetyczny po południu, w okolicach 15.00-16.00. Kofeina i cukier powodują dalsze problemy z poziom kortyzolu, cukru, snem i rozregulowaną gospodarką hormonalną. Osoba z wyczerpanymi nadnerczami ma problemy z zaśnięciem, budzi się po kilka razy w nocy zwłaszcza ok godziny 2-4.00, później trudno jest jej ponownie zasnąć i wstać z łóżka. Dzieje się tak ponieważ, nie wystarczająca ilość kortyzolu nie może ustabilizować cukru we krwi, więc nadnercza muszą wyprodukować adrenalinę, która to zrobi za kortyzol, ale jednocześnie zabierze cenny czas na sen.
Jeżeli brzmi to znajomo, koniecznie zadbaj o kondycję swoich nadnerczy, ponieważ suplementacja hormonami tarczycy nie przyniesie Ci efektu, a wręcz przeciwnie. Przyczyni się do pogorszenia Twojego samopoczucia.
Nadnercza
Nadnercza to takie czapeczki, które znajdują się na nerkach. Mają rozmiar mniej więcej migdała. Są niewielkie, ale potrafią bardzo dużo. Kontrolują:
- Twoją reakcję na stres
- Masę ciała
- Poziom cukru we krwi
- Ciśnienie krwi
- Pracę układu immunologicznego
To organ endokrynny, wydzielania wewnętrznego. Nadnercza są zaangażowane w produkcję ponad 50 różnych hormonów, potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Część z nich jest wręcz niezbędna do życia. Są odpowiedzialne za reakcję „walcz albo uciekaj”.
Nadnercza wydzielają między innymi:
Glukokortykoidy – hormony zapewniające prawidłowy poziom cukru we krwi, energię i metabolizm, pomagają walczyć ze stresem i wspierają układ odpornościowy (kortyzol)
Mineralokortykoidy – hormony odpowiedzialne za prawidłowe ciśnienie krwi, nawodnienie organizmu, utrzymują elektrolity na prawidłowym poziomie (aldosteron)
Hormony płciowe – estrogen i testosteron
Adrenalinę – zapewnia zdrowe serce, pilnuje, aby wszystkie narządy otrzymały krew i aby glikogen przekształcił się w glukozę w wątrobie
Tarczyca i nadnercza
Niedoczynność tarczycy prowadzi do podwyższonego poziomu kortyzolu i zaburzonej pracy osi HPA. Tarczyca wpływa na nadnercza i nadnercza na tarczycę. Niestety syntetyczne hormony tarczycy też mogą spowodować leniwe nadnercza. Jeżeli przemiana T4 w T3 nie odbywa się w takim stopniu w jakim powinna, organizm zostaje przeładowany T4. Natomiast jeżeli przemiana zachodzi, to zbyt wysoki poziom kortyzolu powoduje, że receptory nie mogą przechwycić T3 i hormon nie może wejść do komórek. W związku z tym krąży we krwi. Jak mówią badania wysoki poziom T3 we krwi może być toksyczny dla wątroby, ponieważ przemiana T4 w T3 odbywa się właśnie w tym organie.
Niestety to nie wszystko. Aby wyprodukować hormony tarczycy potrzebny jest aminokwas tyrozyna. Z tego samego aminokwasu powstaje również kortyzol. Jak myślisz, co zwycięży w walce o życie? Oczywiście kortyzol. Dlatego też tyrozyna w większej ilości wędruje do produkcji kortyzolu, a w zdecydowanie mniejszej do tarczycy. Stąd obniżona produkcja hormonów tarczycy i dodatkowo zaburzona konwersja T4 w T3, ponieważ kortyzol upośledzania działanie enzymu 5`- dejodynaza, którego zadaniem jest przemiana T4 w T3. Tarczyca produkuje 93% nieaktywnego T4, a tylko 7% aktywnego T3 .
Kortyzol dodatkowo zwiększa produkcję rT3 nazywanego hamulcem. Może również wpływać na receptory T3 i pomimo wystarczającej ilości fT3 we krwi, w tkankach będzie go mało. Nazywa się to opornością na hormon. Niestety często nie dotyczy ona tylko hormonów tarczycy, ale również insuliny, progesteronu, estrogenu, testosteronu i również kortyzolu. Ponadto kortyzol hamuje wydzielanie TSH, poprzez zaburzenie osi podwzgórze – przysadka – nadnercza.
Nasza tarczyca funkcjonuje dzięki aminokwasowi o nazwie tyrozyna. Jego duże ilości znajdują się głównie w pożywieniu zwierzęcym. Dlatego też istnieją podejrzenia, że dieta wegetariańska może przyczyniać się do zachorowania na Hashimoto.
Zdrowe nadnercza są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jeżeli rozpoczynamy suplementację hormonem tarczycy i mamy wyczerpane nadnercza, nasz stan zamiast poprawić, pogorszy się, ponieważ nadnercza nie poradzą sobie z kolejnym bodźcem, który odczytywany jest jako stresor. Najlepiej rozpocząć najpierw leczenie nadnerczy, a potem wprowadzić hormon.
Na opakowaniu Synthyroid (syntetyczne T4 w USA) jest informacja, aby przed zastosowaniem sprawdzić czynność nadnerczy. Sprawdziłam na naszym polskim Letroxie i również występuje tam informacja, aby najpierw przeprowadzić diagnostykę w kierunku wyczerpanych nadnerczy, zastosować leczenie w przypadku wystąpienia, a dopiero potem wprowadzać hormon tarczycy.
Objawy zmęczonych nadnerczy
Objawy problemów z nadnerczami pojawiają się wtedy, kiedy nie są one w stanie efektywnie pracować. Możesz Ci dokuczać:
- Poranne zmęczenie i niemożność wstanie z łóżka
- Problemy z zaśnięciem
- Alergie i nietolerancje pokarmowe, ponieważ nadmiar kortyzolu powoduje cieknące jelito
- Zaostrzony stan zapalny i choroba wrzodowa. Co prowadzi do chorób pasożytniczych, drożdży, pleśni, grzybów, wirusów poprzez obniżoną odporność organizmu i nieszczelne jelito
- Bóle głowy
- Wrzody
- Rozdrażnienie przed posiłkami
- Drżenie i zawroty głowy przy pominiętym posiłku
- Zawroty głowy przy szybki wstaniu
- Rozmazane widzenie
- Chęć na kawę (kofeinę) i papierosy
- Uczucie pełności i wzdęcia
- Astma
- Żylaki
- Hemoroidy
- Obniżone libido
- Depresja
- Męczliwość i napięcie mięśni
- Utrata masy kostnej
- Zaburzenia ze strony układu pokarmowego – biegunki, wzdęcia, zaparcia, refluks, mdłości, skurcze jelit
- Trudności z zasypianiem
- Wypadanie włosów
- Ból ciała
- Problemy z koncentracją, uwagą, nauką – podwzgórze ma dużo więcej receptorów kortyzolu niż jakakolwiek inna część w mózgu. Jest ono odpowiedzialne za pamięć i wspomnienia. To wyjaśnia dlaczego stres powoduje osłabienie pamięci. Mnie zupełnie wycina i w silnym stresie nawet nie pamiętam co się działo
- Gonitwa myśli
- Drażliwość i zmiany nastrojów
- Niepokój, napady paniki, a nawet paranoi
- Ciągłe zmęczenie, nasilające się o godzinie 15-16.00, po południu
- Uczucie przytłoczenia
- Zaburzona gospodarka hormonalna, problemy z płodnością
- Zachcianki na tłuste, słodkie i słone pokarmy
- Przybieranie na wadze
- Obniżona odporność
- Gorsza tolerancja posiłków węglowodanowych i/lub zawierających dużo potasu. Tolerancja poprawia się w obecności białka i tłuszczu
- Psy mają ochotę lizać Twoje nogi – sól jest wydalana przez skórę, na skutek niskiego poziomu aldosteronu
Potrzebujemy 90 minut, aby noradrenalina uspokoiła organizm i jej poziom spadł do normy. W chronicznym stresie nie ma miejsca na odpoczynek i regenerację organizmu.
Wysoki czy niski poziom kortyzolu?
Wysoki poziom kortyzolu objawia się dosyć podobnie co jego niedobór:
- Problemy z pamięcią, kojarzeniem, myśleniem, koncentracją
- Bezsenność
- Spadek libido
- Depresja
Pamiętaj, że wysoki poziom kortyzolu poprzedza stan wyczerpania nadnerczy.
Dlaczego mnie to spotkało?
Skoro już wiesz jakie są objawy, to czas poznać przyczyny tego stanu:
- Stres, przewlekły i silny
- Traumatyczne wydarzenie
- Toksyny i zanieczyszczenia środowiska
- Stres wynikający z zamartwiania się np.: kiepską sytuacją finansową, fatalną atmosferą w pracy, nieszczęśliwe małżeństwo
- Pesymizm
- Niewystarczająca ilość snu, niedosypianie
- Źle zbilansowana dieta, mało ruchu
Kortyzol
Warto zadbać o prawidłowy poziom kortyzolu, ponieważ jest to hormon, który wyjątkowo skutecznie utrudnia chudnięcie. Jego zadaniem jest zwiększanie poziomu cukru we krwi, żebyśmy mieli siłę walczyć lub uciekać w kryzysowej sytuacji. Wraz z insuliną (jest wytwarzana w dużych ilościach) mobilizuje tłuszcz i glukozę jako źródła energii, które chce wykorzystać. Hamuje apetyt i pracę układu pokarmowego, w tym trawienie, aby zaoszczędzić energię. Dlatego też tak ważne jest, aby nauczyć się walczyć ze stresem, ponieważ utrudnia on trawienie. Jest to mechanizm, który pozostał nam po przodkach, kiedy to jedynym zagrożeniem był dziki zwierz, którego ofiarą mogliśmy paść. Kortyzol dodawał nam nadludzkich wręcz sił, dzięki czemu byliśmy w stanie uciekać. W obecnych czasach stresujemy się na siedząco i nie jesteśmy w stanie spalić nadmiaru energii, dlatego też przybieramy na wadze.
Kortyzol również pomaga w regeneracji po sytuacji stresującej. W obecnych czasach jest to niezwykle trudne, ponieważ ten stres nie ustępuje. Jednak gdy stres znika, to również poziom adrenaliny się zmniejsza, a kortyzol nadal pozostaje podwyższony w celu regeneracji organizmu. Dlatego owocuje to wzmożonym apetytem, zwłaszcza na tłuste, słodkie i słone produkty, w celu odnowienia zużytych zapasów energii, które mimo wszystko nie zostały naruszone. Trudno spalić dużą ilość energii siedząc za biurkiem, lub stojąc w korku.
Przewlekły stres owocuje podwyższonym poziomem kortyzolu. Efektem tego jest charakterystycznie odłożona tkanka tłuszczowa – na karku i brzuchu, księżycowata twarz i wyraźnie chude ręce i nogi. Skóra staje się cieńsza i trądzikowa, pojawiają się różowe rozstępy i insulinooporność.
Badanie kortyzolu
Objawy problemów z wyczerpanymi nadnerczami są niespecyficzne, dlatego łatwo je przeoczyć. Są niezwykle podobne do tego co funduje nam niedoczynność tarczycy. Można wykonać badania na wyczerpane nadnercza. Na polskim rynku możliwe jest zbadanie poziomu kortyzolu we krwi, rano i wieczorem. Niestety nie jest to zbyt dokładne i bada się tylko dwa wskaźniki, a kortyzol przecież wydzielany jest przez cały dzień – rano więcej, a wieczorem najmniej. Dlatego warto zrobić badanie ze śliny, które polega na zbieraniu próbek śliny kilka razy w ciągu jednego dnia. Dzięki temu wiemy dokładnie jak wygląda nasze wydzielanie hormonu stresu na przestrzeni 12 godzin i możemy jasno stwierdzić czy problem nas dotyczy.
Oś HPA
Podwzgórze w mózgu to tak jakby szef wszystkich szefów. Stymuluje przysadkę mózgową do wydzielania hormonu adenokortykotropowego ACTH w odpowiedzi na stres. Następnie ACTH stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny. Jest to reakcja „walcz, albo uciekaj”, w której czujesz szybkie bicie serca, przypływ energii i dużą mobilizację. W tym samym czasie nadnercza spowalniają trawienie (bardzo energochłonne), pracę układu odpornościowego, owulację, produkcję spermy, które nie są niezbędne do przetrwania w sytuacji zagrożenia życia. Tak, każdy stres to dla organizmu sytuacja zagrożenia życia. Nasz organizm nie jest w stanie odróżnić, czy to zagrożenie jest realne. Napad z bronią w ręku traktuje na równi z niepowodzeniem w pracy. W odróżnieniu od hormonów stresowych ACTH, również zachęca do produkcji przez nadnercza androgenów w tym DHEA, DHEA-S i aldosteronu.
Hormon adenokortykotropowy ma swój rytm dobowego wydzielania. Rano jest najwyższy i z upływem dnia maleje, aby wieczorem osiągnąć najniższy poziom. Jest wrażliwy na stres, zarówno fizyczny jak i emocjonalny.
Stres aktywuje oś podwzgórze – przysadka – nadnercza HPA, wydzielając duże ilości ACTH i kortyzolu. Oś HPA ma ogromny wpływ na trawienie, układ odpornościowy, wykorzystanie energii, nastrój i popęd seksualny. Stres skutecznie zaburza pracę tej osi, a co za tym idzie wszystkie czynności na które ma wpływ.
Samopomoc
Zmęczone nadnercza to nie wyrok. Możesz sobie pomóc już w zaciszu domowym. W większości, jak nie we wszystkich chorobach dieta odgrywa kluczową rolę. I tu również. Konieczne będzie wyeliminowanie toksyn i chemii z pożywienia.
Produkty, których Twoje nadnercza nie znoszą:
- Kofeina – zaburza dobowy cykl snu i czuwania. Skutecznie utrudnia zdrowienie nadnerczy. Idealnie by było pozbyć się jej na dobre, natomiast jeżeli już musisz, to wypij małą kawę rano, najpóźniej do południa
- Cukier i słodziki – wszystko co słodkie, jak również sztuczne słodziki. Zwróć uwagę również na produkty, do których jest dodany cukier. Zastąp go stevią, ale naturalną, w listkach
- Przetworzone i podgrzane w mikrofalówce produkty – takie produkty zawierają w swoim składzie mnóstwo konserwantów, spulchniaczy, chemii, zagęszczaczy i wypełniaczy. Są ciężkostrawne, a nasz organizm nie może ich wykorzystać na energię i do włączenia w procesy życiowe. Kupuj produkty o jak najkrótszym składzie i w którym nie pojawia się nazwa, której nie możesz odczytać
- Oleje uwodornione – oleje roślinne takie jak rzepakowy, sojowy, kukurydziany czy słonecznikowy, mają silne właściwości prozapalne i powodują również stan zapalny nadnerczy. Używaj tyko dobrych tłuszczy: oleju kokosowego, oliwy z oliwek, masła klarowanego, smalcu wieprzowego, gęsiego, kaczego
Poziom cukru, a nadnercza
Poziom cukru we krwi jest nierozerwalnie związany z Twoimi nadnerczami i na odwrót. Chronicznie podwyższony poziom kortyzolu powoduje niewrażliwość receptorów insuliny, co prowadzi do insulinooporności. Cukier nie może wejść do komórek i krąży we krwi. Ale nie może tak krążyć w nieskończoność, więc zaczyna odkładać się w postaci tłuszczu, zwłaszcza na brzuchu, biodrach i udach. Efektem tego jest zwiększona produkcja insuliny przez trzustkę, a my tyjemy. Jesteśmy narażeni na otyłość i cukrzycę.
Poziom cukru ma ogromny wpływ na nadnercza
Bardzo często pojawia się również hipoglikemia. Niestety ja na nią cierpiałam dosyć długo. Potworny stan spadku cukru, kiedy to wysoki poziom kortyzolu nie jest w stanie już podnieść go wyżej, bo insulina skutecznie go obniżyła. U mnie pojawiał się regularnie. Gdy miałam przerwę z jedzeniem dłuższą niż 3 godziny. Człowiek czuje ogromny lęk, jakby zaraz miał umrzeć, dreszcze przechodzą od dłoni w górę, a ręce stają się kołkowate. Między uszami autostrada, która skutecznie uniemożliwia koncentracja, skupienie, a nawet mówienie. A do tego irytacja, albo wściekłość, drżenie i poty na całym ciele. Wiem, że przy hipoglikemii powinno się jeść często i małe posiłki, ale uważam i wiem po sobie, że to nie rozwiązuje problemu. Mi bardzo pomogły posiłki białkowo-tłuszczowe z warzywami i buliony, żebym nie musiała jest co dwie - trzy godziny i nie czuć się jak więzień jedzenia. Odkąd tak zaczęłam jeść hipoglikemie minęły bezpowrotnie.
Plan długoterminowy
Niestety wyleczenie nadnerczy nie stanie się z dnia na dzień, tak jak z dnia na dzień nie zostały one nadszarpnięte. Zdrowienie to proces, który wymagać będzie od Ciebie determinacji , cierpliwości i ok 6-9 miesięcy jeżeli Twój stan jest lekki. Jeżeli jest średni to podaruj sobie rok, a nawet półtora, natomiast w ciężkich przypadkach trzeba myśleć nawet o ponad dwóch latach powrotu do zdrowia. Ja leczyłam swoje nadnercza ponad 2 lata. Musiałam dać sobie ten czas, ponieważ byłam w tak ciężkim stanie, że nie mogłam pracować.
Nie poddawaj się, ten czas minie bardzo
szybko. Skup się na celu jaki chcesz osiągnąć, a reszta przyjdzie sama. Może
się okazać, że pozytywne myślenie i kochający ludzie będą dla Ciebie ogromnym
wsparciem i zdrowienie będzie dla Ciebie bardzo przyjemne.
Jak widzisz problemów z nadnerczami nie można bagatelizować. Ich spowolniona praca wpływa na Twoje samopoczucie i może determinować Twoje zdrowienie. Warto zadbać o ten organ i wykonać badania, bo może się okazać, że to właśnie one sabotują Twoje zdrowienie.
Źródła:
[1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [11]
9 keys to optimal health. Cracking the metabolic code, James B. LaValle, Stacy Lundin Yale
Stop The Thyroid Madness II, Janie A. Bowthorpe